Kościół Wizytek. Adres: ul. Krakowskie Przedmieście 34 (obecnie parafia św. Krzyża)
Zapytani o twórczość Stanisława Moniuszki zapewne od razu wymienimy tytuły dwóch oper: Halka i Straszny dwór. Po namyśle dodamy, że skomponował wiele pieśni wydawanych w Śpiewnikach domowych. Nie wolno jednak zapominać, że Moniuszko pozostawił w swoim dorobku artystycznym także operetki, balety, kantaty i liczne utwory religijne, w tym pięć mszy. Był człowiekiem bardzo wierzącym. Każdy dzień rozpoczynał od uczestnictwa w porannym nabożeństwie. Pisał o tym pierwszy biograf kompozytora, Aleksander Walicki: „Zwykle bardzo rano, bo o piątej godzinie, wstawał, a latem nawet wcześniej, i zaraz szedł na mszę do kościoła. Był to zwyczaj, od którego tylko choroba wstrzymać go mogła. Powróciwszy z kościoła, zaraz siadał do pracy, i prawie wszystkie kompozycje o tej porze dnia się utworzyły”. Komponowanie utworów religijnych miało dla artysty wymiar osobistego, duchowego przeżycia.
W Warszawie Moniuszko najczęściej odwiedzał świątynię mieszczącą się przy Krakowskim Przedmieściu – kościół zakonu wizytek. To tu, 19 maja 1872 roku w Zielone Świątki, najprawdopodobniej w obecności kompozytora po raz pierwszy wykonana została jego Msza Piotrowińska, ostatni utwór, jaki napisał przed swoją przedwczesną śmiercią. Dzieło na czterogłosowy chór mieszany solistów z towarzyszeniem organów powstało w kwietniu 1872 roku. Według badaczy Moniuszko pracował nad nim zaledwie cztery dni. Co bardzo istotne, jest to msza z tekstem polskim – poezją religijną Justyna Wojewódzkiego.
Klasztor i kościół pod wezwaniem Opieki św. Józefa Oblubieńca Niepokalanej Bogurodzicy Maryi powstał dla sprowadzonych w 1654 roku przez królową Ludwikę Marię Gonzagę zakonnic Nawiedzenia Panny Marii, zwanych wizytkami. Obecny kształt świątynia zawdzięcza Elżbiecie Helenie Sieniawskiej, która ok. 1727 roku powierzyła zaprojektowanie jej wybitnemu włoskiemu architektowi działającemu w Polsce – Karolowi Bayowi. Budowę ukończono w 1761 roku. Powstała świątynia jednonawowa, trójprzęsłowa, otoczona dwoma rzędami kaplic. Falująca, dynamiczna fasada jest jej najbardziej rozpoznawalnym elementem. Nad wejściem do kościoła widnieje herb zakonu wizytek – serce przebite dwoma strzałami, zwieńczone krzyżem i otoczone koroną cierniową. Rzeźbiarsko-stiukowy wystrój wnętrza i wspaniałą ambonę w kształcie dziobu łodzi Piotrowej wykonał znakomity warsztat Jana Jerzego Plerscha, a autorem obrazu w ołtarzu głównym przedstawiającym Nawiedzenie Panny Marii jest Tadeusz Kuntze-Konicz, jeden z najlepszych XVIII-wiecznych polskich malarzy.
Częścią historii kościoła jest osoba Fryderyka Chopina, który w latach 1825-1826 jako uczeń Liceum Warszawskiego w czasie coniedzielnych mszy dla licealistów grał na kościelnych organach. Warto także wspomnieć, że w świątyni tej odbył się pogrzeb Marii Kalergis, wielkiej nieszczęśliwej miłości poety Cypriana Kamila Norwida i gorącej wielbicielki twórczości Moniuszki, wielokrotnie wspierającej go finansowo, a na pogrzebie wykonano mszę żałobną kompozytora. W świątyni możemy zobaczyć pomniki sławnych Polaków: Tadeusza Czackiego i Kazimierza Brodzińskiego, nauczyciela Adama Mickiewicza. Przy głównym wejściu znajduje się epitafium w formie klęcznika dla ks. Jana Twardowskiego (1915-2006), na którym zostały wyryte słowa ostatniego wiersza księdza-poety.
Kościół klasztorny sióstr wizytek jest jednym z niewielu zabytków warszawskich, które nie zostały zniszczone w czasie działań II wojny światowej. Podczas bombardowań miasta w 1939 roku uszkodzony został narożnik budowli i jedna z kaplic. Kościół prawie nie ucierpiał w czasie powstania warszawskiego. Ze swoją rzeźbiarską fasadą świątynia jest jedną z najpiękniejszych budowli Warszawy i jednym z najokazalszych dzieł sakralnej architektury baroku w Polsce.