Pielgrzym
słowa: Adam Mickiewicz, muzyka: Stanisław Moniuszko
premiera: 21 września 2019
siedziba Zespołu „Mazowsze” w Otrębusach przy ul. Świerkowej 2

„Pisano w Polsce i przed Moniuszką i po nim wiele pieśni do słów wielkiego poety, jednakże nikt nie potrafił tak wszechstronnie przejąć się duchem tej poezji. Wiedziony szczególnym instynktem muzycznym wykorzystał Moniuszko poezję Mickiewicza w sposób najtrafniejszy w pieśniach, balladach, kantatach” – pisze Witold Rudziński w biografii kompozytora (PWM, Kraków, 1972, s. 211).

To właśnie do słów wieszcza powstały trzy utwory Moniuszki, które jako pierwsze ukazały się drukiem – zebrane w zbiorze Trzy śpiewy kompozycje do wierszy Sen, Niepewność i Moja pieszczotka. Całość wydała berlińska firma Bote & Bock. Do twórczości autora Pana Tadeusza Moniuszko będzie odtąd wracał z upodobaniem, regularnie, aż do końca życia
.
Napisze aż 17 Mickiewiczowskich pieśni – muzyka powstanie do takich między innymi utworów jak: Świtezianka, Powrót taty, Czaty, Do Niemna, Rybka i Trzech budrysów, a także do parafrazy wiersza Johanna Wolfganga von Goethego Kennst du das Land? – Znasz-li ten kraj?.

Zilustruje muzycznie fragmenty Dziadów w kantacie Widma na głosy solo, chór mieszany i orkiestrę. Szkice do Widm znajdziemy zresztą już w pierwszych Śpiewnikach domowych: w trzecim duet Naprzód ciebie wspomina, w piątym – duet Guślarza i Zosi (Na głowie ma kraśny wianek).

W szóstym Śpiewniku zwanym „Mickiewiczowskim” (1859) znajdzie się oprócz pieśni Powrót taty, Rybka, utworów Sen i Pieszczotka, także kilka wyjątków z Konrada Wallenroda.

Wreszcie, już pod koniec życia, Moniuszko skomponuje muzykę do Sonetów krymskich (rok wydania – 1867). A w 1869 roku dowcipną balladę-kantatę na głosy solowe i orkiestrę Pani Twardowska…

Widowiskiem Pielgrzym Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze” wpisuje się w obchody Roku Moniuszkowskiego, ogłoszonego w związku z dwusetną rocznicą urodzin twórcy Halki i Strasznego dworu.

Moniuszko i Mickiewicz na jednej scenie

Dzięki „Mazowszu” Stanisław Moniuszko i Adam Mickiewicz spotkają się na jednej scenie w spektaklu, łączącym muzykę twórcy polskiej opery narodowej i poezję autora Pana Tadeusza. Pielgrzym ma wiele twarzy. Czasami jest samym Adamem Mickiewiczem, czasami jego literackim bohaterem. W swojej wędrówce jest samotny i wyobcowany. Wygnany z ojczyzny staje się człowiekiem wykorzenionym. Na mapie jego podróży znajdziemy Zaosie i Nowogródek oraz Ubiel nieopodal Mińska, sceny upojnych lat dziecinnych Adama Mickiewicza i Stanisława Moniuszki. Nie zabraknie na niej Warszawy oraz Wilna, gdzie Mickiewicz uwięziony został w celi Bazylianów i czekał na carski wyrok i gdzie Moniuszko spędził dekadę swojego życia komponując i cierpliwie czekając na sukces. Znajdą się na niej Berlin (gdzie Moniuszko studiował) i Paryż (gdzie Mickiewicz spędził sporą część swojego życia) a przede wszystkim Krym. W wyobraźni Pielgrzym odbędzie wędrówkę także nad Morze Śródziemne i do egzotycznych Indii.

Podczas wielkiego balu w Warszawie Pielgrzym spotyka młodzieńczą miłość. Żarliwie modli się w Kaplicy Ostrej Bramy w Wilnie. Przeklina swój los w celi Konrada. Wygnany z ojczystej ziemi, zachwyca się pejzażami Krymu. Wobec tych nowych przestrzeni przyjmuje postawę dziecka: wszystko go intryguje, ciekawi i zachwyca. Nie może jednak wyzwolić się z tęsknoty za utraconą ojczyzną. To prawdziwa wędrówka w głąb samego siebie…

Jak powstawał Pielgrzym?

W roku Stanisława Moniuszki PZLPiT „Mazowsze” zaprasza wszystkich w podróż na daleki Krym, do Wilna i wszędzie tam, gdzie 200 lat temu przechadzał się Adam Mickiewicz. Moniuszko miał w roku śmierci wieszcza 36 lat. Poezja Mickiewicza inspirowała go od lat młodzieńczych. Od początku do końca swojej działalności kompozytorskiej pisał do niej muzykę. I tak powstały m.in. Sonety krymskie Moniuszki. To właśnie one dały impuls „Mazowszu”… Każda szanująca się instytucja kultury w Polsce już od dawna przemyśliwała, jak uczcić Rok Moniuszkowski. Także i „Mazowsze” zastanawiało się, co zrobić. Co wypada? Co jest unikalne? I tak znaleźliśmy Sonety krymskie. Niełatwo było zdobyć ich nagrania, bo zarejestrowane zostały zaledwie kilka razy. Ale udało się. I kiedy usłyszeliśmy je po raz pierwszy, kiedy muzyka Stanisława Moniuszki najpierw przytłoczyła, a potem nas pociągnęła za sobą, wiedzieliśmy, że nie skończy się na standardowym wykonaniu tego utworu przez orkiestrę i chór. Stał się on kanwą do opowieści o Pielgrzymie-tułaczu, stał się zaczątkiem spektaklu, który zrodził się w głowie reżysera, a z wielką uwagą, energią i dumą został zagrany, zaśpiewany i… zatańczony przez artystów „Mazowsza”.

Serdecznie zapraszamy na widowisko Pielgrzym!

Katarzyna Pasieczna
Rzecznik prasowy Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze”


Pielgrzym – realizatorzy
Kierownictwo muzyczne: Jacek Boniecki
Scenariusz i reżyseria: Zbigniew Kułagowski
Choreografia: Iwona Runowska
Kostiumy: Mira Zimińska-Sygietyńska, Rafał Orłowski
Koncepcja scenograficzna: Zbigniew Kułagowski
Reżyseria świateł: Łukasz Różewicz
Reżyseria dźwięku: Piotr Mastalerski
Przygotowanie chóru: Mirosław Ziomek
Przygotowanie baletu: Wioletta Milczuk
Asystent muzyczny: Krystian Segda
Asystenci dyrygenta: Wojciech Gwiszcz, Klemens Starybrat
Asystent reżysera: Piotr Borek
Współpraca scenograficzna: Małgorzata Haberska

Postaci
Adam/ Pielgrzym: Igor Chmielnik
Stefan: Paweł Skałuba
Lirnik: Łukasz Karauda
Laura: Izabela Andrzejak, Anna Szafran
Matka Laury: Wioletta Milczuk
Ojciec Laury: Jacek Leptacz
Kapłan: Wojciech Zieliński

Soliści Litanii ostrobramskiej: Katarzyna Miąsik (sopran), Anna Łukawska (alt), Andrei Baravik (tenor), Łukasz Karauda (baryton)
Anioł: Mateusz Zawada
Duchy nocne: Izabela Andrzejak, Milena Burchardt, Monika Gwiazda, Paulina Patora, Anna Szafran Dziewice Salhiry: Kamila Borowska, Katarzyna Ciemniejewska, Anna Gabryjel, Dorota Rak, Olena Volkovych, Magdalena Zalipska
Dziewczynka: Basia Małecka, Tosia Małecka
Chór, Balet i Orkiestra PZLPiT „Mazowsze”