FOTOGRAFIA

Portret Stanisława Moniuszki, fot. Karoli i Pusch, wł. Muzeum Teatralne

Fotografia dotarła do Polski już niedługo po tym, jak pojawiła się na Zachodzie. W połowie XIX wieku fotografie stały się modne i ci, których było stać, wykonywali sesje w atelier (w tamtym czasie w Polsce nie wykonywano zdjęć w plenerach). Stanisław Moniuszko należał do grona tych, którzy mogli liczyć na sfotografowanie, a to przez jego wysoką pozycję w społeczeństwie jako wybitnego artysty o szczególnym znaczeniu dla narodu.

Stanisław Moniuszko, fot. Jan Mieczkowski, wł. Muzeum Teatralne

Fotografował się zatem Moniuszko przynajmniej kilkakrotnie, choć głównie były to powielające się takie same ujęcia portretowe lub ujęcia całej postaci siedzącej na krześle lub fotelu. Najwięcej zdjęć zrobił kompozytorowi popularny warszawski fotograf, Jan Mieczkowski. Inne zdjęcia pochodzą m.in. ze studiów Kloch i Dutkiewicz, Karola Beyera i atelier Karolego i Puscha. Co ciekawe, na wszystkich zdjęciach z tych zakładów kompozytor wygląda właściwie tak samo. Na każdym z tych ujęć został uwieczniony w białej koszuli z muszką, w czarnej marynarce. Do tego nieodłączna kamizelka i okulary. Czasami elementem scenograficznym był stolik z położonym plikiem papieru, czasami Moniuszko trzymał w ręce lub na kolanach książkę.

Stanisław Moniuszko, fot. Karol Beyer, wł. Muzeum Teatralne

Zupełnie innym ujęciem, nieznanym szerzej, jest fotografia Stanisława Moniuszki w towarzystwie dorosłej córki Elżbiety, wykonana podczas pobytu kompozytora we Lwowie. Było to w roku 1865, kiedy Moniuszko przygotowywał we Lwowie wykonanie kantaty Widma. Zdjęcie przechowywane jest w Dziale Sztuki Muzeum Książąt Lubomirskich w Ossolineum i jest dosyć nietypowe, gdyż przedstawia kompozytora z córką ubranych w wierzchnie okrycia.

Moniuszko siedzi, ale w zapiętym płaszczu zimowym i czapce na głowie. Elżbieta stoi obok niego, na głowie nakrycie z woalką, na ramionach i szyi zamotane szale, ręce trzyma w futrzanej mufce. To świadczy prawdopodobnie o spontaniczności decyzji zrobienia sobie wspólnego zdjęcia i pośpiechu. Gdyby wyjście do fotografa zostało zaplanowane, ustawienie się do zdjęcia w płaszczach nie wchodziłoby w grę.

Śladem tej wizyty w zakładzie fotograficznym jest korespondencja do Aleksandry Moniuszkowej z 22 lutego 1865. Elżbieta pisała do matki:

"Przykro nam bardzo, że w dniu tym [imienin Aleksandry] nie możemy być razem, pierwszy to raz podobno tak nieszczęśliwie się trafia. Posyłamy chociaż fotografie naszych person, ażeby przekonać Mamę, jak nam pilno lecieć do Mamy, kiedy już nie rozbieramy się nawet z naszych kożuchów i szali".

Portret dzieci Stanisława Moniuszki: Stanisława, Bolesława i Marii, neg. K. Beyera, 1855, wł. Warszawskie Towarzystwo Muzyczne

Do zbioru fotografii przedstawiających członków rodziny Stanisława Moniuszki należy kilka zdjęć grupowych. Na jednym z nich widać troje młodszych dzieci kompozytora, córkę Marię i synów Bolesława i Stanisława, którym towarzyszy piesek, rodzinny pupil. Inne zdjęcie przedstawia Marię i Bolesława z matką, Aleksandrą Moniuszkową. Oba te ujęcia pochodzą z 1855 roku i wykonane zostały w pracowni Kostki i Mulerta w Warszawie.

Portret rodzinny: Bolesław Moniuszko (syn), Elżbieta Moniuszko (córka) oraz Aleksandra Moniuszko, żona kompozytora, neg. K. Beyera, ok. 1855, wł. Warszawskie Towarzystwo Muzyczne