Choć Stanisław Moniuszko przeszedł do historii jako „ojciec polskiej opery narodowej”, to w jego twórczości znajdziemy wiele innych gatunków muzycznych, w których próbował swoich sił jako twórca. Z miłości do teatru brał na warsztat wszystkie gatunki muzyki scenicznej – poza operą, pisał także muzykę do sztuk dramatycznych, jak i muzykę baletową.

W literaturze znaleźć można informacje mówiące o tym, jakoby Moniuszko był autorem sześciu baletów. Nie jest to do końca zgodne z prawdą, bo o ile rzeczywiście jego nazwisko widnieje wśród autorów muzyki do sześciu tytułów, to jednak tylko jeden jest w całości skomponowany przez Moniuszkę.

Taka była praktyka tamtych czasów. W przypadku oper nie praktykowano zbiorowego autorstwa muzyki, ale w przypadku spektakli baletowych – owszem. I tak po raz pierwszy Stanisław Moniuszko spróbował swoich sił w dziedzinie muzyki baletowej w 1864 roku, ale od razu zaprezentował się w tej odsłonie dwa razy. 13 marca 1864 roku odbyła się premiera baletu Sylfida, do którego Moniuszko skomponował muzykę do pas de deux, czyli charakterystycznej dla tego gatunku muzyki sceny, w której para tancerzy daje swój popis. Sylfida była świetnie znanym w tamtym czasie baletem, napisanym przez Adolphe'a Nourrita i Filippa Taglioniego do muzyki Jeana Schneitzhöffera i wystawionym trzy dekady wcześniej, w 1832 roku w Paryżu. Dzieło to cieszyło się ogromna popularnością i chętnie wystawiane było w różnych krajach przez różne zespoły baletowe. Na warszawskiej scenie Sylfida zagościła po raz pierwszy w 1839 roku, po wizycie twórców i pierwszej tancerki wykonującej tytułową partię podczas paryskiej premiery, Marii Taglioni. Po tym wydarzeniu wracano do tego tytułu często, a po upadku powstania styczniowego, gdy wystawianie polskich dzieł na scenie warszawskiego Teatru Wielkiego było zakazane, chętnie sięgano po popularne tytuły z repertuaru zagranicznego.

Jak widać, Stanisław Moniuszko, w obliczu bezczynności zawodowej, która go w tym okresie dotknęła, sięgnął po klasykę baletową. Kilka miesięcy później, 21 lipca 1864, odbyła się w Teatrze Wielkim premiera znanego dobrze na Zachodzie baletu pt. Kumoszki windsorskie według dramatu Williama Szekspira (Wesołe kumoszki z Windsoru). Trzyaktowe dzieło, napisane przez Hermanna Mosenthala do muzyki Ottona Nicolaia, zyskało, podobnie jak we wcześniejszym przypadku, opracowanie i muzykę dodatkową autorstwa Stanisława Moniuszki w postaci tańców w III akcie baletu. Warszawski spektakl wyreżyserował Leopold Matuszyński, ten sam, który w 1858 roku przygotował premierę Moniuszkowskiej Halki w Warszawie.

W 1866 roku Stanisław Moniuszko wziął na warsztat trzeci tytuł baletowy w swojej karierze. 27 sierpnia 1866 Teatr Wielki w Warszawie wystawił balet Monte Christo oparty na powieści Aleksandra Dumasa. Muzykę oryginalną skomponował Paolo Giorza, a na potrzeby warszawskiej premiery muzykę dodatkową stworzył właśnie Moniuszko. W tym przypadku liczba skomponowanych ustępów jest większa – widać, że Stanisław Moniuszko z czasem nabierał większej śmiałości w tym gatunku. Jego autorstwa w tym spektaklu były tańce i grupy, Pięć zmysłów, Menuet, Walc, Albaneza, Mazur i Sen.

Na 1868 rok przypada największe dokonanie Moniuszki w zakresie muzyki baletowej – w pełni autorski balet pt. Na kwaterunku. Jednoaktowe dzieło powstało do libretta Hipolita Meuniera, tancerza i wieloletniego kierownika zespołu baletowego w warszawskim Teatrze Wielkim. On też stworzył choreografię do spektaklu, którego premiera odbyła się 6 września 1868 roku. Recenzje po premierze były dla Moniuszki pochlebne, z uznaniem wypowiadano się na temat skomponowanej przez niego muzyki, choć do dziś niewiele miejsca poświęcono temu dziełu w fachowych opracowaniach. W sumie odbyło się jedenaście przedstawień Na kwaterunku i tytuł zszedł z afisza. Na scenę wrócił wiele lat po śmierci kompozytora, w 1931 roku, jako odnalezione dzieło Stanisława Moniuszki. Powstało wtedy do niego nowe libretto, które przeniosło akcję oryginalnie osadzoną w scenerii francuskiej w do Polski.

Stanisław Moniuszko wracał do pisania muzyki baletowej jeszcze dwa razy, choć już do końca życia nie napisał żadnego baletu w całości. W 1870 roku odbyła się premiera Figli szatana – baletu w czterech aktach i sześciu obrazach. Muzyka do tego dzieła napisana została w połowie przez Adama Münchheimera (pierwsze trzy obrazy) i Stanisława Moniuszkę (trzy ostatnie obrazy), a libretto, którego autorem jest Virgilio Calori, opowiada o szaleństwach młodzieńca, który, wiodąc życie hulaki, nie baczy na konsekwencje i zapomina, że za swoje postępowanie może go spotkać surowa kara.

W 1871 roku miała miejsce premiera ostatniego baletu, w który artystycznie zaangażował się Stanisław Moniuszko. Libella, czyli zemsta owadu to dzieło znane i wystawiane wcześniej za granicą. Autorem muzyki był Friedrich von Flotow, a Moniuszko, podobnie, jak to miało miejsce w przypadku pierwszych dzieł baletowych, był odpowiedzialny za skomponowanie dodatkowej muzyki na potrzeby warszawskiej premiery.