W kolejnej audycji Moniuszko - historia prawdziwa muzykolog Maciej Prochaska opowiadał o fascynacji Stanisława Moniuszki kantatami. Jakie tematy w nich podjął? Dlaczego w ogóle zaczął w Wilnie je pisać i dlaczego do tego gatunku powrócił po latach?

"Każdą treść najfantastyczniejszą możemy w kantatę ułożyć. Nic w niej nie wiąże: ni przebieg czasu, ni zmiana miejsca, ni ilość osób. Z nieba na ziemię, stąd do piekła swobodne przejście bez obrazy przyzwoitości. Opowiadanie (niekoniecznie recitativo dawniejsze) zapełnia dokładnie ruch dramatyczny, a pieśni, arie, duetta, chóry, przecinając powieść i zajmując jej ustępy czysto liryczne, tworzą całość pełną interesu i powabu. Nie mamy wzorów podobnej kantaty. Zaledwie oratoria mogą być dla niej wskazówką. Przedmiot obrany – do nieskończoności zmienia jej charakter. Może być nawet komiczną, sielską itd. A ileż ułatwienia w samym wykonaniu! Wszelkie kulisowe pomoce – zależność powodzenia dzieła od wszystkich osób personelu teatru (w którym od pierwszego tenora do ostatniego lampnera, każdy z tych panów swą niełaską może wpłynąć na niezasłużone fiasko), ciernista droga, jaką przejść trzeba, ażeby wyżebrzeć u dyrekcji teatru przedstawienie dzieła, i tyleż innych, dotkliwych, upokarzających szczegółów usuwa kantata".

Tak pisał Stanisław Moniuszko w liście z 1854 roku do Józefa Ignacego Kraszewskiego. List ten jest próbą przekonania Kraszewskiego, by napisał libretto kantaty. Próbą niestety nieudaną. Mimo to Moniuszko w okresie wileńskim stworzył swoje pierwsze kantaty, a do gatunku tego powrócił po latach w Warszawie. Utwory te są dziś mało znane i bardzo rzadko wykonywane. Szkoda! Nijoła, Milda czy Widma to znakomita muzyka, bliska operze, co podkreślał już Zdzisław Jachimecki: "obracają się w kole bardzo podobnych środków i form wokalnych i instrumentalnych". Choć od razu trzeba zaznaczyć, że nie wszystkie dzieła kantatowe Moniuszki wyrastają wprost z opery. Jaka więc jest ich muzyka? Jakie tematy Moniuszko w nich podjął? Dlaczego w ogóle zaczął w Wilnie pisać kantaty i dlaczego do tego gatunku powrócił po latach?

Gościem audycji był Maciej Prochaska, muzykolog, autor opracowań i rekonstrukcji wielu partytur Moniuszkowskich, w tym partytury kantaty Widma.