Jaka jest rozpoznawalność postaci kompozytora i znajomość jego twórczości wśród Polaków? W jakim zakresie Moniuszko i jego muzyka jest obecna w programach nauczania? Czy jego utwory są obecne w repertuarach polskich instytucji muzycznych?

Narodowe Centrum Kultury od sierpnia do grudnia 2018 roku realizowało badania rozpoznawalności Stanisława Moniuszki i jego dzieł na potrzeby Roku Moniuszki. Diagnoza składała się z kilku komponentów: sondażu ogólnopolskiego, zogniskowanych wywiadów grupowych, wywiadów eksperckich oraz ekspertyzy dotyczącej obecności Moniuszki w programach nauczania.

Analiza zebranego materiału wskazuje na to, że Stanisław Moniuszko jest powszechnie znanym w Polsce kompozytorem, ale wiedza o jego życiu i twórczości jest pobieżna.

Subiektywna ocena poziomu własnej wiedzy Polaków o Moniuszce jest stosunkowo niska. Kompozytor kojarzy się przede wszystkim z muzyką poważną, operą, muzyką (w ogólnym rozumieniu) oraz kilkoma tytułami jego dzieł. Słuchacze muzyki poważnej i edukatorzy muzyczni łączą postać Moniuszki z pojęciami takimi jak: polskość, patriotyzm, podtrzymywanie tożsamości narodowej, a także z ludowość i folklor. Moniuszko jest najmniej znany wśród przedstawicieli najmłodszej badanej grupy (18–25 lat).

Najczęściej wymienianymi utworami Stanisława Moniuszki były: Straszny dwór, Halka i Prząśniczka. Taki sam kanon utworów widoczny jest również w programach nauczania w szkołach muzycznych i ogólnokształcących.

Na podstawie badań Narodowego Centrum Kultury można zaryzykować stwierdzenie, że Moniuszko wpisał się do kanonu postaci historycznych, które należy znać i upamiętniać. Jednakże dla większości badanych znajomość twórczości kompozytora ogranicza się do wiedzy o kilku jego dziełach.

O tym, co składa się na wizerunek Stanisława Moniuszki w opinii współczesnych odbiorców, a także jakie są sposoby uczestnictwa w kulturze muzycznej, można dowiedzieć się ze wstępnych wyników badań Stanisław Moniuszko w odbiorze Polaków. Wybrane wyniki badań zrealizowanych na potrzeby Roku Moniuszkowskiego dostępny na stronie NCK.